„Make” and „do” -> 

W odcinku podcastu nr 67 opowiadam o czasownikach make i do. Oba to bazowe czasowniki w języku angielskim i oznaczają „robić” – i jest to podstawowy czasownik w każdym języku .

Trudność stanowi jednak ich stosowanie. Kiedy powinniśmy użyć „do”, a kiedy „make”? Tak naprawdę musimy po prostu nauczyć się lub „osłuchać”, z którymi słowami i wyrażeniami używamy „make”, a z którymi – „do”.

Dla ułatwienia poniżej znajduje się lista wyrażeń z „do” i „make”. Dalej znajdziecie te wyrażenia pogrupowane – może taka forma okaże się kluczowa dla rozróżnienia stosowania „make” i „do”?

Mówiąc najogólniej czasownik „make” oznacza manualne tworzenie czegoś, np.
-make a cake
-make coffee
– make a sculpture.

Czasownik „do” zaś to czynności ogólne. Często używany z takim określeniami, jak „something”, „nothing”, „anything”, „everything”, np.
– I didn’t do anything wrong.
– I did something special for you.
– I don’t like doing things myself.
– What are you doing tomorrow?

Lista wyrażeń z czasownikiem DO:

wyrażenie / znaczenie / przykład
Do badly / Źle wypaść / I did badly in the test. I think I will fail.
Do 50 km/h / Jechać z prędkością / People often do more than 50 km/h in a city.
Do one’s best / Zrobić co w mocy / I will do my best to help you.
Do business / Robić interesy / I like doing business with you.
Do chores / Wykonywać prace domowe / I am the only person to do chores in my house.
Do a course / Zrobić kurs / I would like to do a course im mountain climbing.
Do a crossword / Rozwiązywać krzyżówkę / They say that doing crosswords improves memory.
Do damage / Wyrządzić szkodę / The fire did a lot of damage in the house.
Do the dishes / zmywać / When I have a dishwasher I don’t have to do the dishes.
Do a drawing / Wykonać rysunek / Talented people can do beautiful hand drawings.
Do your duty / Wykonywać obowiązki / I have to do my duty and finishes
Do an exam / Podchodzić do egzaminu / I still have one exam to do to finish my studies.
Do an exercise / Wykonywać ćwiczenie / I like doing English exercises.
Do exercise / ćwiczyć / I like doing exercise, especially aerobics.
Do someone a favrour / Oddać przysługę / Could you do me a favour?
Do the gardening / Pracować w ogrodzie / Doing the gardening is so relaxing for me.
Do good / Zrobić coś dobrego / Do good and help poor people.
Do you good / Zrobić coś dobrego dla siebie / Eating fruit and vegetables will do you good.
Do your hair / Robić fryzurę / Women spend a lot of time doing their hair.
Do harm / Wyrządzić szkodę / Sorry, I didn’t mean to do harm.
Do homework / Odrabiać lekcje / After school children have to do homework.
Do housework / Wykonywać prace domowe / I hate doing housework, especially washing up.
Do the ironing / Prasować / Doing ironing makes clothes look nice and tidy.
Do your nails / Zrobić sobie paznokcie / Nowadays doing colorful nails is very trendy.
Do a painting / Malować obraz / Will you do a painting of me with these paints here?
Do paperwork / Zrobić papierkową robotę / In my home it is my wife to do the paperwork and fill all documents.
Do time / Odbywać karę więzienia / He got sentenced for commiting the crime and now he does time.
Do well / Mieć się dobrze / She does well in her new life.
Do your worst / Zrobić najgorsze co można / Don’t do your worst and get drunk.
Do work / Wykonywać pracę, pracować / I always have to do the work and not my colleagues.

Wyrażenia z czasownikiem MAKE:

Wyrażenie znaczenie Przykład

Make an appointment / Umówić się na spotkanie / I have to make an appointment to my dentist.
Make arrengements / Robić przygotowania / We have a lot of arrangements to make before our company party.
Make an attempt / spróbować / You are always late, but please make an attempt to come early tomorrow.
Make believe / Spowodować aby ktoś uwierzył / Children like to make believe that they are the heroes from comic books.
Make certain / Upewnić się / Make certain that the shop is open today before we go.
Make a change / Zmienić coś / Always make changes before the book is printed.
Make a choice / Dokonać wyboru / You cannot meet the two boyfriends. You have to make a choice.
Make a comment / skomentować / It’s not nice to make comments during a presentation.
Make a complaint / Poskarżyć się / When a device is faulty you need to make a complaint fast.
Make a confession / Wyznać coś / It is better to make a confession about a wrongdoing when you have bangs of consciousness.
Make a decision / Podjać decyzję / I have made a decision to break up with John.
Make a difference / Zrobić różnicę / What difference does it make if you choose a blue or a red one?
Make a discovery / Odkryć coś / Yesterday I made a discovery – I have my grandmother’s ring.
Make an effort / Podjąć wysiłek / I have to make an effort and write an extra essay for my friend.
Make an error / Pomylić się / I made an error and chose the wrong turn from the highway.
Make an exception / Zrobić wyjątek / I never get up before 7 am, but I will make an exception tomorrow.
Make an excuse / Wytłumaczyć się / Did you make an excuse why you came late yesterday?
Make a fire / Rozpalić ogień / It is pleasant to make a fire in winter.
Make a fool of yourself / Robić z siebie głupka / When I sing aloud I feel I make a fool of myself.
Make a fortune / Zarobić fortunę / Many people make a fortune on bitcoins.
Make friends / Zaprzyjaźnić się / Usually we make lots of friends at university.
Make fun of / Naśmiewać się z / It is not nice to make fun of other people.
Make an impression / Zrobić wrażenie / At a job interview it is crucial to make a good impression.
Make a joke / Zażartować / When you make a joke during a presentation people get more focused.
Make a list / Zrobić listę / I always make a list of people to invite to my Christmas party.
Make a loss / Mieć stratę / Due to poor sales the company made a loss last quarter.
Make a mistake / Popełnić błąd / He made so many mistakes in the essay that failed the exam.
Make money / Zarabiać pieniądze / Some people make money so easily and quickly become rich.
Make a move / Pospieszyć się, wykonać ruch / In many games you have a limited time to make a move.
Make a noise / Hałasować / After 10 pm you cannot make a noise.
Make an observation / zaobserwować / Last spring I made an observation that some new breeds of birds arrive to our country.
Make an offer Złożyć ofertę She has made the highest offer and won the bid.
Make a phone call / zadzwonić / Please make a phone call and find out about my order
Make plans / Robić plany, planować / Making long terms plans facilitates any work.
Make a point / Wyjaśnić, dojść do sedna / I would like to make my point but you keep disturbing.
Make a prediction / Przeiwdywać / Scientists make very sad predictions about the future of our planet.
Make a profit / Mieć zysk / When a company makes a profit, it may invest in the latest equipment.
Make progress  /Robić postępy / When you watch a lot films in English it is easy to make progress in the language.
Make a promise / Obiecać / Don’t make promises which you cannot keep.
Make a reservation / zarezerwować / Chrismas time is busy in hotels. You have to make a reservation much earlier.
Make a sound / Wydawać dźwięk / This device makes a strange sound – maybe it is broken.
Make a speech / Wygłosić przemowę / For many people making a speech in public is very stressful.
Make a suggestion / Zasugerwoać coś / Can I make a suggestion? Let’s go out for a coffee!
Make sure / Upewnić się / Always make sure you have turned off the electrical devices before going out.
Make the bed / Pościelić łóżko / Making the beds in hotels is a very hard job.
Make trouble / Narobić sobie kłopotów / Selling drugs is the best way to make yourself trouble.
Make a visit / Odwiedzić / Making a lot of visits is tiring for me.
Make your way / Skierować się do / After leaving school he made his way to work.

Lista jest naprawdę długa, ale może inne podziały okażą się bardziej przejrzyste i łatwiejsze do zapamiętania:

DO
Work, jobs, tasks
• Do the housework
• Do your homowork
• Do a good job
• Do your chores

DO
Non specific activities
• Do something
• Do nothing
• Do anything
• Do everything

DO
Replace a verb with DO + noun
• Do your hair
• Do the dishes
• Do an exam
• Do the laundry

MAKE
Food, drink, meals
• Make a cake
• Make breakfast
• Make dinner
• Make a cup of coffe

MAKE
Product material or origin
• Made of gold
• Made from lemons
• Made in China
• Made by me

MAKE
Produce a reaction
• Make your eyes cry
• Make you happy
• Make you sleepy
• Make you smile

MAKE
Plans and decisions
• Make arrangements
• Make a decision
• Make a choice
• Make a plan

MAKE
Speaking and sounds
• Make a noise
• Make a speech
• Make a suggestion

Zapraszam również do odsłuchania odcinka nr 67 podcastu dotyczącego czasowników make i do. Wysłuchacie tam nie tylko o wyrażeniach z czasownikami MAKE i DO, ale także o wyrażeniach idiomatycznych i tzw. Phrasal verbs. Te ostatnie zaś są niezbędne, aby rozumieć język mówiony oraz aby móc poszczycić się przejściem na wyższe poziomy zaawansowania.

Jak tworzymy przymiotniki w języku angielskim?

Przymiotniki w języku angielskim to tak naprawdę bardzo prosta sprawa. Nie mają zdrobnień (tak jak w języku polskim np. mały-malutki lub niemieckim). Uczymy się więc po prostu samego przymiotnika. Nie odmieniają się przez przypadki (np. małe dziecko, z małym dzieckiem, dla małego dziecka).

Mają za to różne końcówki i tutaj musimy być czujni – ale z drugiej strony po prostu uczymy się danego przymiotna i już.

 

Najpopularniejsze końcówki przymiotników to:

 

– FUL

 

Tę końcówkę dodajemy zwykle do rzeczownika lub czasownika i już mamy przymiotnik!

Np.

Help – helpful (pomocny)

Harm – harmful (szkodliwy)

Use – useful (użyteczny)

 

– LESS

Use – useless (bezużyteczny)

Meaning – meaningless (bez znaczenia)

 

• IBLE, -ABLE

 

Comfort – comfortable (wygodny)

Eat – eatable (jadalny)

Read – readable (czytelny – przejrzyście napisany)

 

– AL

 

Practice – practical

Finance – financial

Nation – national

 

– OUS

 

Religious

Famous

 

• EN

 

Wood – wooden

Hide – hidden

 

• Y

Healthy

Sunny

Funny

Happy

 

• LY

 

Lovely

 

Wielkim ułatwieniem w języku angielskim jest to, że rzeczownik przed innym rzeczownikiem pełni funkcję przymiotnika:

 

Railway station – dworzec kolejowy

Football match – mecz piłkarski

Bus stop – przystanek autobusowy

 

W języku angielskim stosuje się także wiele przymiotników złożonych:

Open minded – o otwartym umyśle

Tight fisted – skąpy

Left handed – lewostronny

Home made – domowy

Brown eyed – brązowooki

Dark haired – o ciemnych włosach

 

 

 

 

Jeżli chcemy utworzyć negatywną formę przymiotnika, dodajemy do niego przedrostek. Niestety nie ma stałych reguł, jaki przedrostek powinniśmy zastosować przed poszczególnym przymiotnikiem. Najlepiej jest po prostu czytać różne teksty i wykonywać ćwiczenia, aby utrwalały się właściwe formy.

 

Poniżej przykłady zastosowania przedrostków negatywnych:

 

– UN – jest to najpopularniejszy i najczęściej stosowany przedrostek do tworzenia przymiotników:

 

Friendly – unfriendly

Happy – unhappy

 

– IN

Correct – incorrect

Effective – ineffective

 

– DIS

Respectful – disrespectful

Satisfied – dissatisfied

 

– IR

Regular – irregular

Resistible – irresistible

Rational – irrational

 

• IM

Possible – impossible

Patient – impatient

Perfect – imperfect

 

Poszerzeniem wiadomości do tego wpisu jest odcinek #64 mojego podcastu: https://monikapodbielska.pl/podcast/64/

CAN ->

Oto szybkie podsumowanie czasownika CAN. Wszyscy uczący się języka angielskiego znają ten czasownik. Jest to jeden z absolutnie podstawowych czasowników, tuż obok „be” oraz „have”.  Wyraża on:

1. Umiejętności – coś co potrafimy robić:

I can sing.

Can you play tenis?

I can’t ski.

 

2. Możliwości – coś, co mamy możliwość wykonać:

I can come here tomorrow.

I can’t help you with that.

 

3. Przypuszczenia

Riding a motorbike can be dangerous.

 

4. Stosowany jest w połączeniu z czasownikami see, hear, feel, smell, remember, imaging w opisywaniu sytuacji, które dzieją się w momencie mówienia (wyjątkowo nie stosujemy tu konstrukcji czasu present continous, ale dodajemy przed czasownikiem właśnie CAN):

I can hear something strange.

Can you see this?

Can you remember where are the keys?

 

5. Pytania o pozwolenie I prośby:

Can you help me?

Can I go out earlier tomorrow?

 

Uwaga! Czasownik CAN jest jedynym czasownikiem, który w formie przeczącej pisane jest łącznie z partykułą NOT: CANNOT, w formie skróconej zaś przyjmuje formę CAN’T.

 

Could ->

Czasownik COULD wyraża:

1. Umiejętność w przeszłości:

 

I could swim when I was 5.

He couldn’t read when he was 6.

 

2. Możliwość w przeszłości:

 

I couldn’t find my keys.

We could go to the seaside, but we chose the mountains.

 

3. Uprzejme prośby I propozycje:

 

Could you help me, please?

Could we finish it later?

 

BE ABLE TO ->

Tak najprościej, wyrażenie „to be able to” oznacza po prostu „móc, być w stanie” i może być stosowane wymiennie z czasownkiem „can” I „COULD”

I can speak English.

Ale czasownik CAN  jest czasownikiem ułomnym, czyli mówiąc najprościej stosujemy go tylko w czasie present simple i past simple właśnie w formach CAN i COULD. Czasów zaś i przeróżnych innych form mamy więcej i tam konieczny będzie zastosowanie wyrażenia ‘TO BE ABLE TO’.

 

Wyrażenie „to be able to” składa się z 3 elementów.

– czasownika to be, który będziemy odmieniać przez osoby (I am, you are etc) i czasy (np. I was, you were, I had been, I have been, I will be)

– able

-to

Dwa ostatnie elementy są niezmienne. Będziemy tu więc operować pierwszym członem wyrażania, ale daje ono nam ogromne możliwości i nie jesteśmy już ograniczeni.

Możecie więc powiedzieć:

 

I can do it myself.

Albo

I am able to do it myself.

 

Can you speak English?

Albo

Are you able to speak English?

 

Ponieaż w wyrażeniu „to be able to” mamy czasownik „to be” pytania zawsze będziemy tworzyć przez tzw. Inwersję czyli przestawienie czasownika na sam początek:

 

I am able to speak English.

Are you able to speak English?

I am not able to speak English.

 

Formę przeczącą “I am not able to speak English” możemy też wyrazić nieco inczej:

I am unable to speak English.

 

Inny przykład:

She can’t hear the message.

=

She’s not able to hear the message.

=

She’s unable to hear the message.

 

W czasie przeszłym past simple powiemy:

I couldn’t do it yesterday.

Albo

I wasn’t able to do it yesterday.

Albo

I was unable to do it yesterday.

 

I teraz przechodzimy do zastosowania wyrażenia „to able to” , w którym nie możemy już użyć czasownika „can”, chociaż bardzo by był nam potrzebny, bo chcemy powiedzieć np. chiciałbym umieć, chciałbym być w stanie, jutro będę mogła lub zastosować czas typu perfect, w którym potrzebna nam trzecia forma czasownika (a czasownik „can” trzeciej formy nie ma) lub z różnymi wyrażeniami np. used to, I wish..

 

I would like to be able to speak Chinese. – Chciałbym umieć mówić po chińsku.

He would like to be able to travel more. – On chciałby być stanie podróżować więcej.

We would like to be able to go to the cinema more often. – Chcielibyśmy móc chodzić więcej do kina.

 

I used to be able to run very fast. – Kiedyś potrafiłem bardzo szybko biegać.

They used to be able to meet every day. – Kiedyś mogli spotykać się codziennie.

 

I will be able to do it tomorrow. – Jutro będę mogła to zrobić.

I might be able to come to the party. – Może będę mogła przyjść na imprezę.

I should be able to dance well already. – Powinieniem być już w stanie dobrze tańczyć.

 

I havent’ been able to finish this report, yet. – Jeszcze nie mogłem skończyć tego raportu.

He hasn’t been able to learn English all these years. – Prze tyle lat nie mógł nauczyć się angielskiego.

 

„Lay” i „lie”

– zapraszam do przeczytania opisów często mylonych czasowników:

 

1. LAY

 

Czasownik LAY oznacza „kłaść”, „położyć” i musimy tutaj dodać informację co mamy położyć lub co kładziemy,

Np.

She always lays the tablet back on the desk. – Ona zawsze kładzie tablet z powrotem na biurku.

 

The police officer asked the criminal to lay down the gun. – Policjant poprosił przestępcę, aby odłożył pistolet.

 

Pamiętaj, że czasownik “LAY” wymawiamy /lej/.

 

Formy czasownika LAY to:

To lay – laid – laid; lying

 

Częstym błędem jest zdanie typu:

 

He was laying in the bed all afternoon.

 

Znaczenie jest dość zabawne, ponieważ takie zdanie oznacza, że „on składał w łóżku jajka całe popołudnie”!

Jeżeli bowiem po czasowniku „LAY” nie dodamy informacji, co jest kładzione, wówczas niezmiennie odbiorcom kojarzy się on ze składaniem jaj!!:

 

My hens lay very small eggs. – Nasze kury składają małe jajka.

 

 

A jak powinno brzmieć takie zdanie?

 

Potrzebny jest nam tutaj kolejny omawiany czasownik, czyli „LIE”

2. LIE

 

Czasownik „LIE” jest nieregularny i oznacza „leżeć”. Wymawiamy go /laj/.

 

Lie – lay – lain; lying

 

Druga forma czasownika LIE (leżeć) czyli past simple wygląda właśnie tak, jak czasownik „kłaść coś”, czyli LAY.

 

Zdanie oznaczające, że on leżał w łóżku całe popołudnie powinno brzmieć:

 

He was lying in the bed all afternoon.

 

Inne przykłady:

 

You can’t lie like that all day! – Nie możesz tak leżeć cały dzień!

You seem sick. Go and lie down. – Wyglądasz na chorego. Idź i się połóż.

 

3. LIE

 

Czasownik LIE posiada także formy regularne czasu przeszłego:

 

Lie – lied – lied; lying

 

Oznacza on wówczas „kłamać”.

 

He is very honest. He never lies. – On jest bardzo uczciwy. Nigdy nie kłamie.

Women often lie about their age. – Kobiety często kłamią, jeżeli chodzi o ich wiek.

Why are you lying? – Dlaczego kłamiesz?

I have never lied in my life. – Nigdy w życiu nie skłamałem.

 

 

PODSUMOWANIE

Czasowniki LAY I LIE są bardzo podobne i mają podobną wymowę.

W celu ułatwienia ich rozróżnienia poniżej tabela porządkująca ich znaczenie i formy:

 

czasownik	bezokolicznik	Past simple	Past participle	gerund
kłaść	To lay	laid	laid	Laying
Leżeć	To lie	lay	lain	Lying
Kłamać	To lie	lied	lied	lying

Czasowniki frazowe – phrasal verbs – to jeden z największych wyzwań i problemów w języku angielskim, dlatego postanowiłam poświęcić im nową serię odcinków podcastu „Twój przewodnik języka angielskiego”.

 

Czasownik frazowe to czasowniki składające się z czasownika głównego np. look i z przyimka, który zupełnie zmienia jego znaczenie, np:

Look – patrzeć

Look for – szukać

Look up – sprawdzać

 

Nie zawsze jednak jest tak, że przyimek stojący obok czasownika tworzy z nim spójną całość. Czasami jest to po prostu czasownik i przyimek, np.

Look at – patrzeć na

 

Ucząc się języka angielskiego musimy więc zapoznać się czasownikami frazowymi, spróbować je rozpoznawać, rozumieć i w końcu stosować samodzielnie, ponieważ są one integralną częścią języka angielskiego. Rzeczywiście, trudno jest ich się nauczyć, ponieważ nie kojarzą nam się .. kompletnie z niczym. Tym bardziej, że z reguły znamy już czasownik bazowy, a tutaj po dodaniu przyimka pojawia się zupełnie nowe znaczenie, np.

Bring – przynosić

Bring up – wychowywać

 

Co więcej, są one zawsze stosowane w języku potocznym, wręcz częściej niż ich bazowe, „normalne” odpowiedniki. Jeżeli chcemy cieszyć się ze zrozumienia naszego ulubionego serialu oglądanego w oryginale, to bez czasowników frazowych ani rusz, ponieważ pojawią się one tam bardzo często.

 

Ich znajomość ważna jest również, ponieważ jeżeli chcesz „wskoczyć” na wyższy poziom znajomości języka bez nich także ani rusz. Przejście z poziomu B to poziomu C to przede wszystkim bowiem sprawne posługiwanie się „phrasal verbs”.

 

Natywni użytkownicy języka posługują się nimi praktycznie nieustanie w języku mówionym, ale jeżeli musisz napisać esej, wypracowanie, pracę zaliczeniową, formalny list bardziej przydatne i właściwe są tradycyjne czasowniki.

 

Czasowniki frazowe dzielą się na dwie podstawowe grupy: czasowniki przechodnie i nieprzechodnie (Eng: transitive vs intransitive verbs).

 

Ucząc się takich czasowników warto uczyć się ich na przykładach w zdaniach i wówczas łatwiej będzie zaklasyfikować je do poszczególnej grupy, a tym samym zapamiętać w wyrażeniu czy jest on przechodni, czy też nie.

 

Czasowniki nieprzechodnie (intransitive) to takie, które nie potrzebują uzupełnienia ich o dodatkową informację, aby skutecznie funkcjonować w zdaniu, nie możemy także ich „rozdzielić”, czyli przyimek zawsze musi stać tuż za czasownikiem głównym, np.:

 

Burn down – spalić się

The whole house burnt down.

 

 

 

Czasowniki przechodnie (transitive) to takie, które potrzebują dopełnienia, takiego „dopowiedzenia” lub uzupełnienia ich sensu.

Ta grupa czasowników frazowych dzieli się na kolejne dwie podgrupy:

 

Rodzielne (separable) – w których dopełnienie możemy umieścić pomiędzy czasownikiem głównym, a przyimkiem lub za całym ‘frejzalem’:

put on – zakładać

I put on my Tshirt.

I put my Tshirt on.

 

Oraz nierozdzielne (inseparable) – w których nie możemy oddzielić przyimka od czasownika głównego i dopełnienie stoi zawsze po całym czaswoniku frazowym:

Run into – wpaść na kogoś, spotkać kogoś przypadkiem

I always run into my old friend John in this shop.

 

A jak się uczyć czasowników frazowych?

Są dwie główne „szkoły”.

Jedna to uczenie się według czasownika, np.

Look for

Look after

Look into

 

Druga, to uczenie się według przyimka, np.

 

Warto także zacząć od najczęściej używanych frejzali, aby łagodnie się do nich przyzwyczajać.

 

Najskuteczniej jednak można je zapamiętać czytając zdania z ich zastosowaniem i zapamiętując już nie wyrażenia, ale właśnie zdania, które zawierają czasowniki frazowe.

 

 

Ale spokojnie, najlepiej „osłuchiwać” się z ich użyciem i budować takie zdania, w których jesteśmy pewni, jak możemy ich użyć.  Z czasem ich stosowanie będzie coraz łatwiejsze.

 

 

 

Przykłady zabawnych frejzali zawierające nazwy zwierząt:

 

Pig out – obeżreć się (eat a lot of food at once)

We pigged out at the last party.

 

Monkey around – hasać, zbawiać się

The children were monkeying around in the new playground

 

Fish out – wydobyć, wyjąc

He fished out  from the bottom of his wardrobe a Tshirt he has been looking for ages.

 

 

Duck out – wymigiwać się od zrobienia czegoś

He tried to duck out of doing housework.

 

Chiken out – stchórzyć, wystraszyć się

Do you chicken out or are you going to fight with me?

W #59 odcinku podcastu  mówiliśmy o umiejętnościach XXI wieku. Świat się zmienia i na czoło wysuwają się nowe potrzeby, a co za tym idzie wymagania.

Czasy, w których żyjemy nazywane są Information Age. Jest to epoka natłoku informacji, komputeryzacji i powszechnej obecności algorytmów, które analizują nasze działania i podsuwają nam rozwiązania matematycznie obliczone dla naszych potrzeb (!!)

Okazuje się, że sposób uczenia i uczenia się tak powszechny w XX wieku obecnie już się nie sprawdza. W XX wieku uczyliśmy się pamięciowo ogromnych ilości informacji i dat. Uczniowie nie byli zachęcani do samodzielnego analizowania wiedzy i krytycznego podejścia do niej. Sprawdzano, czy tę wiedzę posiedli. Obecnie to właśnie krytyczne podejście do informacji i wiedzy, krytyczne myślenie (critical thinking) jest najważniejszą i najbardziej poszukiwaną cechą pozwalającą przetrwać w środowisku pracy i rozwijać się. W dzisiejszych czasach panuje ogromny szum informacyjny i dlatego krytyczne myślenie pozwala nie pogubić się w nim, a potrzebne i wybrane informacje wybrać dla realizowania celów. Krytyczne myślenie to także szybkie znajdowanie rozwiązań problemów. Jest to kluczowa cecha we wszystkich naukach ścisłych oraz w medycynie.

Kolejną cechą z 4 najważniejszych określanych jako 4 c jest współpraca (collaboration). Konieczność współpracy z różnymi ludźmi i na różnych polach. Obecnie pracujemy i konkurujemy globalnie. Współpraca z osobami o różnych korzeniach kulturowych i edukacyjnych także nie jest prosta, wymaga dużej elastyczności (flexibility), która także stanowi umiejętność XXI, ponieważ musimy dostosować się do różnych kultur, sposobów myślenia, oczekiwań. Okazuje się, że bez elastyczności trudno byłoby nam się skutecznie porozumieć. I prowadzi nas to do kolejnej kluczowej cechy XXI wieku – komunikacji (communication), która jest konieczna do wparcia współpracy z ludźmi (collaboration). Jest to umiejętność rozmawiania, porozumiewania się i wymiany myśli.

Kreatywność (creativity) to myślenie poza ustalonymi schematami i wzorcami (thinking outside the box). To kolejna z 4 absolutnie podstawowych cech naszego wieku. Pozwala ona dostrzec rozwiązania w innym świetle, co prowadzi do innowacji. Pozwala także na stwarzanie nowych sytuacji i znajdowanie nowych sposobów uczenia się. Znane wielu osobom określenie, że „zawsze tak było” tutaj zupełnie już nie pasuje.

Te cztery wymienione główne cechy, czyli krytyczne myślenie (critial thinking), współpraca (collaboration), komunikacja (communication) i kreatywność (creativity) wzajemnie się przenikają i wspierają. Stanowią trzon umiejętności XXI wieku. Jest to jednak dopiero początek.

Wszystkie cechy kluczowe dla współczesnego człowieka możemy podzielić na 3 kategorie.

 

1. Umiejętności informacyjne
2. Umiejętności medialne
3. Umiejętności technologiczne.

Cztery podstawowe umiejętności opisane na samym początku: critical thinking, collaboration, communication, creativity są częścią pierwszej kategorii, czyli umiejętności informacyjnych. Oznaczają one, że potrafimy poruszać się wśród natłoku informacji, analizować dane, przekazywać to, co jest istotne.

Umiejętności medialne to znajomość kanałów przepływu informacji, wiedza o tym, gdzie należy szukać informacji i jak się nimi dzielić.

Umiejętności technologiczne zaś to opanowanie posługiwania się dostępnymi narzędziami pracy takimi chociażby jak telefon, komputer, tablet itp.

Zastanów się więc, jak powinno zmienić się szkolnictwo i nauczanie dzieci? Jak powinny pracować w szkole, aby nabyć konkretnych umiejętności – takich, które pozwolą im efektywne funkcjonowanie w świecie?

Czy znasz odpowiedź.

Zachęcam do dyskusji i wymiany opinii w komentarzach na FB i Instagramie.

/24.06.2021/

Co możesz powiedzieć o swojej pracy? Jak możesz ją określić?

Oto najpopularniejsze określenia:

• full-time
• part-time
• well-paid
• badly paid
• High powered
• Stressful
• demanding
• Challenging
• Rewarding
• Repetitive
• Glamorous
• Unsociable
• Customer facing
• Clerical
• Mundane

 

Jeżeli nie wiesz dokładnie lub nie masz pewności, co oznaczają, poniżej ich wyjaśnienie – spróbuj zrozumieć ich znaczenie korzystając z angielskich wyjaśnień:

 

• full-time – a job where you work the full working hours per week
• part-time – a job in which your work only part of the working week
• well-paid – where you earn satisfactory money
• badly paid – where you don’t earn too much money
• High powered – an important job where you have a lot of responsibilities
• Stressful – a difficult job with constant deadlines and very demanding bosses hard to satisfy
• Demanding – a job that requires a lot of your time and energy
• Challenging – a difficult job, but in an enjoyable and satisfying way
• Rewarding – the job in which you feel satisfied if you do it well
• Repetitive – when you have to do the same things every day
• Glamorous – an exciting job because it is connected with fame and success
• Unsociable – working late in the evening or at nights which makes it difficult to take care of your children or spend time with friends
• Customer facing – dealing directly with customers
• Clerical – doing ordinary activities in offices
• Mundane – very ordinary, with no interest or excitement

Więcej na temat mówienia o swojej pracy dowiesz się z odcinka #58 How to talk about work, mojego podcastu . Rozszerzona notatka do tego odcinka poszerzy Twoją wiedzę.

Listen to the episode #58 How to talk about work:

#58 How to talk about work

More than 2000 years ago in what is now England, Ireland, Scotland, Wales there lived tribes of people called Celts. The druids, the Celtic priests honored, among others, the god of the dead called Samhain. They celebrated Samhain’s festival between the evening of October 31 and November 1. The Celts used to believe that this god could control the spirits of the dead. They also believed that on the night of October 31 Samhain would gather the souls of those who had died during the previous year and that he would make them pay for the sins by putting them into animal bodies. The greater the sinner a person had been, the lower the animal in which his body was put. That is why people believed that all kinds of spirits, fairies and ghosts used to roam the earth during that night.

What is more, the Samhain’s festival marked the end of the summer and the beginning of the winter darkness. Due to that the arrival of witches and demons was absolutely justified. To frighten and scare away those evil spirits the Celts used to light huge bonfires on hills. The bonfires however, also meant to honor the divinity of the Sun, which helped the farmers to crop the land. They worshipped the Sun and were worried about its fading away in autumn, hoping it would return. They used to sit by the bonfires asking for the return of the Sun in spring. The next morning, on November 1 they would return homes with chunks of still glowing wood from the bonfires to use it with cooking fires and prepare huge feasts. In this way the Celts wanted to help the Sun strengthen before the battle with winter. They also would dress up in animal skins which was supposed to serve as protection against bad luck. This custom survived until recent years.

On the other hand the ancient Romans used to hold the festival of Pomona, the goddess of fruit, garden and apples. The Romans would thank the goddess for good harvest with fruit sacrifices and merry games. When they conquered the Celts in Europe, they also brought the Celtic customs with them and as the result were holding a great autumn festival.

In the 9th century the Roman Catholic Church established All Hallows or All Saints’ Day on November 1 to honor all the saints who had no separate day of their own. Also, the Church hoped to replace in this way all the pagan ceremonies. But in opposition to the Roman Catholic Church there emerged a cult of the Witches with its followers called Hallowe’en – the Night of the Witches. They believed that on that night the Devil and his court would come and perform some wicked acts. So, despite the Church’s attempt to convert the day of November 1 into a religious holiday, the Night of the Witch has survived over centuries until now. People all over the world continue those pagan celebrations on the evening before All Hallows and in this way October 31 became known as All Hallows Even, in short Hallowe’en.

Now we are proceeding do the most famous legend about Halloween which explains why we use a light in a curved pumpkin in Halloween evenings…

There was once an old man called Stingy Jack who was taking great pleasure in tricking, scaring and harming people. Once he invited the devil for a dinner, but didn’t want to pay for it and decided to trick the devil. Jack convinced the devil to change into a coin which they could use to pay for the meal. As soon as the devil did so, Jack quickly put the coin in his pocket next to a silver cross which stopped the devil from changing back into his original form. Eventually Jack freed the devil from his pocket, but under one condition – that the devil wouldn’t bother him for a year. The devil came back after a year. When they were walking together they came to a tree heavy with big, red apples. Jack suggested picking some of them and so the devil climbed up onto Jack’s shoulders and jumped to a branch to collect the biggest fruit he could find. Now, very quickly, Jack carved a

 

cross on the tree trunk which made it impossible for the devil to get down. This time Jack promised to set the devil free under the condition to never claim his soul. And the devil agreed. But before the next Halloween Jack died and his soul needed a place to rest. The God refused to take such a bad guy to heaven. The devil didn’t let him be a part of hell as well, as Jack made him promise never to take his soul. And so the devil sent Jack back to the dark night with a burning coal from the furnaces of hell to light his way. Jack put the coal into a carved out turnip which over the years has become a pumpkin. Since then on every Halloween night Jack roams endlessly with his jack-o’-lantern, because his soul got stuck between the heaven and the hell.

Jack and his lantern became the symbol of a lost or damned soul. To scare these souls away on Halloween, people in Ireland carved or painted faces on turnips and placed them in windows or doorways. In America, Irish immigrants discovered that turnips were hard to get, but pumpkins were plentiful. So they started to make their lanterns out of pumpkins, a fruit native to America.

The custom of collecting sweets with the words „trick or treat” in fact was used by children and people to save themselves from ghosts. It was believed that the real ghosts wandering on the night of Halloween think of those disguised people as one of their own and stay away from them. Most probably ancient Ireland is the source of the trick-or- treating custom. The tradition of dressing up has its origin not only in the pagan times. The Roman Catholic Church of Ireland organized performances on November 1, on the day of All Hallows. Actors dressed up either as the saints or as devils. After the dressing up the peculiar procession marched from the church out to the churchyard. There the play continued for hours, until late evening. Time passed and people in Ireland started thinking of Hallowe’en as a night for putting on costumes. Gradually costumes varied from those of a horse, saints or a devil to ghosts, witches and goblins. People believed that in this way the demons would take them for the own, as was mentioned earlier here, and would leave them alone. Finally, with time the custom of dressing up and trick-or-treating were combined. Young people would travel from house to house shouting „Trick or treat!”. When they were given a treat they thanked and merrily went to the next door. If they received nothing, they performed a trick.

Listen to the episode #05 about Halloween:

#05 Halloween